Σύντομη Επισκόπηση
της Ιστορίας της Νήσου Κρήτης, 10ος – 20ος Αιώνας
Η Κρήτη, το δεύτερο σε μέγεθος νησί της Μεσογείου κατοικήθηκε για πρώτη φορά από τον άνθρωπο περί την 7η χιλιετία π.Χ. Οι μετανάστες προέρχονταν από Ελληνικές φυλές της Μικρά Ασίας. Την 3η και 2η χιλιετία π.Χ. θα αναπτύξουν ένα λαμπρό πολιτισμό, το Μινωικό, που θα συμβάλλει στην απαρχή του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. Το 824 μ.Χ., ύστερα από μια μακρόχρονη και σχετικά ήρεμη ιστορική εξέλιξη, η Κρήτη υποδουλώνεται από Άραβες πειρατές, Ισπανικής καταγωγής. Για 137 χρόνια στυγνής κατοχής η Κρήτη θα πάψει να υπάρχει για τον Μεσογειακό κόσμο.
Το 961, ύστερα από 6 αποτυχημένες αποβιβάσεις, ο στρατός της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας απελευθερώνει την Κρήτη και την επαναφέρει στην πολιτισμική εξέλιξη του πρώιμου Ευρωπαϊκού Μεσαίωνα.
Στην περίοδο 963-1205 η Κρήτη θα ανακάμψει πολύ γρήγορα και στο νησί θα εδραιωθεί ο νεοσύστατος και λαμπρός Φεουδαρχικός Πολιτισμός που επιβάλλει σε όλη την Αυτοκρατορία η οικογένεια των Κομνηνών ηγεμόνων.
Το 1205, μετά την πρόσφατη κατάληψη της πρωτεύουσας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη, από το στρατό των δυτικών Ευρωπαϊκών Χωρών της 4ης Σταυροφορίας, η Κρήτη θα πουληθεί στην Ενετική γαληνότατη Δημοκρατία. Η Φεουδαρχική Βυζαντινή κοινωνία των Κρητών θα προβεί αμέσως σε συνεχείς ένοπλες συγκρούσεις με τους Ενετούς, ελπίζοντας στην επανένωση με την Αυτοκρατορία, που είχε εν τω μεταξύ αποκατασταθεί το 1270.
Όμως η κατάληψη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το 1453 από τις ορδές των Τούρκων Σελτζούκων και η άμεση και συστηματική καταστροφή από αυτούς όλου του πολιτισμικού αποθέματος της μακροβιότερης αυτοκρατορίας στον κόσμο, καθιέρωσε στην Κρήτη ένα modus vivendi μεταξύ κατοίκων και Ενετών κατακτητών, οι οποίοι θορυβημένοι από την τουρκική επέλαση, προσπάθησαν να χαλαρώσουν τον ζυγό της κατοχής για να συμμαχήσουν με τους Κρητικούς έναντι του κοινού εχθρού, χωρίς όμως άλλο αποτέλεσμα από τη λήξη των εχθροπραξιών.
Το 1645 οι Τούρκοι καταλαμβάνουν την Κρήτη και την εγκαταλείπουν μετά από Διεθνείς συμφωνίες το 1898. Η Τουρκική κατοχή υπήρξε, όπως σε κάθε Χώρα κατάκτησης της ασιατικής αυτής φυλής, ισοπεδωτική σε ό,τι αφορούσε οποιαδήποτε πολιτισμική οργάνωση ή έκφραση, πλην της τοπικής θρησκείας. Η ένοπλη αντίδραση των Κρητών υπήρξε άμεση και διάρκεσε τα 260 χρόνια σκληρής κατοχής.
Μέσα σε μια κατάσταση οικονομικής και κοινωνικής αποσταθεροποίησης επικράτησαν η βαθιά φτώχεια και η ανασφάλεια σε όλο τον πληθυσμό του νησιού, όπως τον περιγράφουν με λεπτομέρεια οι ξένοι περιηγητές της περιόδου αυτής.
Παρ’ ότι οι Ενετοί και οι Τούρκοι κατακτητές απαγόρευσαν την προσέγγιση της Κρήτης στα Ελληνικά πλοία στη διάρκεια των 700 χρόνων κατοχής, από φόβο ευρύτερων συρράξεων στον Ελλαδικό χώρο, ο κρητικός πληθυσμός της υπαίθρου όχι μόνο διατήρησε την παράδοση των λαμπρών μεσαιωνικών χρόνων των Κομνηνών Αυτοκρατόρων αλλά και πολύ παλαιότερων ιστορικών περιόδων της αρχαιότητας, του Μινωικού πολιτισμού, ακόμα και την μνήμη νεολιθικών γνωρισμάτων και πρακτικών. Όποιος ενδιαφέρεται και λειτουργήσει προσεκτικά, θα ανακαλύψει σε κάθε βήμα του στην Κρήτη ακόμα ζωντανές όλες αυτές τις βαθύπλουτες χρονικά στράτες της ιστορίας του νησιού.