ΠΟΡΤΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ

Οι πόρτες διακρίνονται σε εξωτερικές (αυλής και εισόδου) και σε εσωτερικές. Οι εξωτερικές είναι συνήθως δίφυλλες, ενώ οι εσωτερικές είναι άλλοτε δίφυλλες και πιο σπάνια μονόφυλλες. Το μέγεθος και το σχήμα τους εξαρτάται από την αρχιτεκτονική και τις τάσεις της εποχής.

Προγενέστερες θεωρούνται οι πλέον λιτές και απέριττες πόρτες εισόδου με πανωπόρτι. Το μέγεθός τους είναι μικρό, σχεδόν μικρότερο απ’ το αναγκαίο, το δε σχήμα τους είναι παραλληλόγραμμο. Ενσωματώνονται σε κτιστό πέτρινο τοξωτό πλαίσιο απλής αρχιτεκτονικής σύνθεσης. Συναντώνται σε ευρεία κλίμακα και στην ύπαιθρο χώρα και στις πόλεις .

Κατασκευαστικά στοιχεία: Οι πόρτες με πανωπόρτι είναι μονόφυλλες καρφωτές. Αποτελούνται από δυο-τρεις τάβλες τοποθετημένες η μια δίπλα στην άλλη σχηματίζοντας το πρόσωπο της πόρτας συγχρόνως δε στηρίζονται μεταξύ τους από δυο κάθετες (του ίδιου πάχους) τάβλες, τις τραβέρσες, στις οποίες και καρφώνονται.

Μεγάλο τμήμα του άνω μέρους της πόρτας είναι ανοιγόμενο. Το τμήμα αυτό ονομάζεται πανωπόρτι. Η δημιουργία του δεν είναι καθόλου τυχαία, εξυπηρετεί το φωτισμό, αερισμό κλπ. του ισόγειου χώρου λόγω έλλειψης άλλων ανοιγμάτων σ’ αυτόν (για προστασία της οικογένειας απ’ τους εκάστοτε επιδρομείς). Εξάλλου επιτρέπει την αναγνώριση του επισκέπτη χωρίς απαραίτητα να του επιτραπεί η είσοδος.

Η στήριξή του στην υπόλοιπη πόρτα οφείλεται στους ειδικά μελετημένους μεντεσέδες (μπαστουβάνια), κλείνει δε με ξύλινο σύρτη, που σφηνώνεται στον τοίχο. Η ασφάλεια της πόρτας εξασφαλίζεται από επίσης ξύλινο σύρτη και κλειδαριά. Στηρίζεται δε στο πέτρινο πλαίσιο από τα μάσκουλα (θηλυκά και αρσενικά) .

Στη συνέχεια η πόρτα εισόδου λόγω αύξησης του μεγέθους του ανοίγματος παίρνει άλλες διαστάσεις και νέα μορφή. Διατηρείται η ίδια κατασκευαστική αρχή με επί πλέον ενσωματωμένο απλό διάκοσμο στο πρόσωπο της πόρτας.

Το πανωπόρτι που εξέλιπε, συχνά αντικαθίσταται από μικρά ανοίγματα στην όψη του κτιρίου.

Αργότερα με την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής, εμφανίζονται πολυπλοκότερης τεχνοτροπίας και σύνθεσης πόρτες εισόδου, οι νταμπλαδωτές. Συνοδεύονται δε, συνήθως, από επιμελημένης αρχιτεκτονικής σύνθεσης θυρώματα.

Η κατασκευή τους είναι όμοια με εκείνη των απλών, παρατηρείται όμως μεγαλύτερη διακοσμητική διάθεση στο πρόσωπο της πόρτας. Η διαδικασία έχει ως εξής: Στο πλαίσιο της πόρτας καρφώνεται κατ’ αρχάς το «πρεβάζι» εν συνεχεία στην υπόλοιπη επιφάνεια της όψης της πόρτας και βάσει προκαθορισμένου σχεδίου καρφώνεται σειρά από μικρού μεγέθους ξύλινα τεμάχια, τις «τραβέρσες». Τα τεμάχια που αποτελούν το πρεβάζι και τις τραβέρσες έχουν επιμελημένη επιφάνεια με σκαλισμένο πανομοιότυπο βαθύ γραμμικό διάκοσμο και εσοχή στις δύο μεγαλύτερες πλευρές. Η εσοχή αυτή είναι συνήθως 1 Χ 1 εκατοστό, ώστε να ενσωματωθεί ο νταμπλάς. Ο νταμπλάς συναντάται σε διάφορα σχήματα και μεγέθη που εξαρτώνται απ’ την όλη σύνθεση. Περιμετρικά έχει εξοχή αντίστοιχη με την εσοχή που έχουν οι τραβέρσες. Η διάταξη αυτή επιτρέπει στον ταμπλά να σφηνώνεται σταθερά και το σύνολο να παίρνει την τελική του μορφή.

Πρέπει να σημειωθεί ότι όλα τα τμήματα της πόρτας αποτελούνται από ίδιας διατομής και πάχους ξύλα .

Οι πόρτες αυλής ακολουθούν παράλληλα την εξέλιξη της τεχνοτροπίας της πόρτας εισόδου.

Σημαντικό είναι να τονισθεί ότι πανομοιότυπος επαναλαμβάνεται απ’ άκρο σ’ άκρο του νησιού ο τρόπος με τον οποίο κατασκευάζονται τα κουφώματα.