Μουσικά Όργανα
της Κρήτης
Αλλοιώσεις
Τρεις είναι οι κύριες αλλοιώσεις στην μουσική, η δίεση (#), η ύφεση (b) και η αναίρεση (♮).
Η δίεση δηλώνει όξυνση του φθόγγου κατά ένα ημιτόνιο. Η ύφεση δηλώνει βάρυνση του φθόγγου κατά ένα ημιτόνιο και η αναίρεση ακυρώνει (αναιρεί) την ισχύουσα αλλοίωση.
Ασκί
Τμήμα των άσκαυλων μουσικών οργάνων μέσω του οποίου ελέγχεται η πίεση του αέρα.
Λειτουργεί σαν αποθήκη αέρος εμποδίζοντας να συμβούν ανεπιθύμητες διακοπές (παύσεις) του ήχου όταν ο εκτελεστής παίρνει αναπνοή.
Ο εκτελεστής συμπιέζοντας τον ασκό, αναγκάζει τον αέρα να περάσει μέσα από τους αυλούς ώστε να παραχθεί ήχος.
Οι τύποι άσκαυλων οργάνων που υπάρχουν στην Ελλάδα είναι η τσαμπούνα και η γκάιντα. Για την κατασκευή του ασκού χρησιμοποιείται συνήθως δέρμα κατσίκας και σπάνια προβάτου.
Αυλός (Ασκομαντούρας)
Πνευστό μουσικό όργανο σε σχήμα ίσιου σωλήνα.
Είναι ανοιχτό και στα δύο άκρα του και κατά μήκος της επιφάνειάς του υπάρχουν ορισμένου αριθμού οπές. Ο αριθμός των οπών διαφέρει ανάλογα με την παράδοση κάθε περιοχής.
Για την κατασκευή της κρητικής ασκομαντούρας, συνήθως, ανοίγονται πέντε οπές σε κάθε αυλό.
Βουργάρα
Η μπάσα χορδή της κρητικής λύρας.
Γερακοκούδουνα
Τα σφαιρικά κουδουνάκια που είναι τοποθετημένα στη ξύλινη ράβδο του δοξαριού της κρητικής λύρας.
Με την κίνηση του δοξαριού ηχούν προσφέροντας ρυθμική συνοδεία στην μελωδία της λύρας.
Γκλισάντο (Glissando)
Η ανιούσα ή κατιούσα μετάβαση από έναν φθόγγο σε έναν άλλον.
Η μετάβαση αυτή γίνεται ενώνοντας όλους τους φθόγγους που μεσολαβούν μεταξύ των δύο ακριανών.
Είναι παρόμοιος όρος με το portamento.
Η διαφορά τους είναι πως στο portamento δεν δίνεται έμφαση στους ενδιάμεσους φθόγγους και η μετάβαση είναι πιο ομαλή, ενώ στο glissando οι ενδιάμεσοι φθόγγοι είναι διακριτοί.
Στα έγχορδα όργανα το glissando επιτυγχάνεται με το σύρσιμο του δαχτύλου πάνω στη χορδή.
Γλωσσίδι
Μέσο παραγωγής ήχου των πνευστών οργάνων. Φτιάχνεται από λεπτό καλάμι, μέταλλο ή πλαστικό.
Τοποθετείται στη σχισμή μέσω της οποίας διέρχεται ο αέρας στο υπόλοιπο σώμα του οργάνου.
Με την διέλευση του αέρα, το γλωσσίδι πάλλεται και μέσω των δονήσεων που μεταδίδονται στο εσωτερικό του οργάνου παράγεται ο ήχος.
Το επικρουστικό ή μονό γλωσσίδι χρησιμοποιείται στο κλαρινέτο, σαξόφωνο κ.α. Είναι ο τύπος που χρησιμοποιείται στους αυλούς της ασκομαντούρας.
Το διπλό γλωσσίδι χρησιμοποιείται στο όμποε, φαγκότο κ.α..
Δοξάρι
Εύκαμπτη ξύλινη ράβδος, η οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, έχει ελαφριά κλίση προς την πλευρά των τριχών (1780, δοξάρι του Tourte)ή είναι κυρτή με κλίση προς τα πάνω. Στα δύο άκρα της ράβδου υπάρχει ειδικός μηχανισμός στον οποίο εφαρμόζονται και συγκρατούνται οι τρίχες του δοξαριού.
Οι τρίχες του δοξαριού είναι από ουρά αλόγου και σε ορισμένες περιπτώσεις είναι συνθετικές.
Στο κάτω μέρος του δοξαριού υπάρχει ειδικό κλειδάκι (ή βίδα) το οποίο χρησιμοποιείται για να τεντώνονται και να χαλαρώνουν οι τρίχες .
Στις τρίχες αλείφεται ρετσίνι για να υπάρχει καλύτερη τριβή με τις χορδές και για να καθυστερεί η φθορά τους.
Το κάτω μέρος του δοξαριού ονομάζεται βάση και το ανώτερο μύτη .
Η ράβδος παλαιότερα φτιαχνόταν αποκλειστικά από ξύλο, σήμερα χρησιμοποιείται και ανθρακόνημα (carbon).
Το δοξάρι χρησιμοποιείται για το παίξιμο έγχορδων τοξοτών οργάνων όπως το βιολί, η βιόλα, το τσέλο, η λύρα κ.α..
Δοξάρι κρητικής λύρας
Κυρτή ξύλινη ράβδος στης οποίας στα άκρα εφαρμόζουν οι τρίχες , οι οποίες είναι από ουρά αλόγου (συνήθως αρσενικού). Στις τρίχες αλείφεται ρετσίνι ή (σπάνια) λιβάνι ώστε να υπάρχει καλύτερη τριβή με τις χορδές και για να καθυστερεί η φθορά τους.
Στη ξύλινη ράβδο είναι περασμένα τα γερακοκούδουνα τα οποία ηχούν με την κίνηση του δοξαριού και προσφέρουν ρυθμική συνοδεία στη μελωδία της λύρας.
Στις μέρες μας, το παραδοσιακό δοξάρι έχει αντικατασταθεί με αυτό του βιολιού.
Δρόμοι (μουσικοί)
Μουσικές κλίμακες που χρησιμοποιούνται στην Ελληνική παραδοσιακή μουσική σύμφωνα με τις οποίες διαμορφώνονται τα διαστήματα μεταξύ των νοτών.
Κάποιοι από τους δρόμους είναι ο Μινόρε, Ουσάκ, Νιαβέντ, Ματζόρε κ.α. .
Δώριος τρόπος
Ένας από τους μουσικούς τρόπους (βλέπε «Τρόποι»).
Ελάσσονα κλίμακα (minor)
Μουσική κλίμακα η οποία χωρίζεται σε δύο είδη, την Αρμονική και την Μελωδική ελάσσονα.
Η Αρμονική ελάσσονα έχει τον οπλισμό της σχετικής μείζονας κλίμακας και επιπλέον μία όξυνση στον προσαγωγέα της.
Τα διαστήματα που δημιουργούνται είναι Τ-Η-Τ-Τ-Η-ΤΡ-Η
(Τ= τόνος, Η= ημιτόνιο, ΤΡ= τριημιτόνιο)
Η Μελωδική ελάσσονα έχει τον οπλισμό της σχετικής μείζονας κλίμακας και κατά την ανάβαση φέρει όξυνση στον προσαγωγέα και στην έκτη βαθμίδα. Κατά την κατάβαση οι οξύνσεις αυτές αναιρούνται .
Επιστόμιο
Ονομάζεται το τμήμα κάποιων πνευστών μουσικών οργάνων το οποίο έρχεται σε επαφή με το στόμα ή τα χείλη του εκτελεστή, μέσω του οποίου διοχετεύεται ο αέρας από τον οποίο παράγεται ο ήχος.
Το επιστόμιο της ασκομαντούρας είναι ένας κυλινδρικός ή κωνικός σωλήνας που φτιάχνεται από καλάμι, ξύλα ή κόκκαλο όρνιου. Στο άκρο του επιστομίου, που βρίσκεται στο εσωτερικό του ασκού, υπάρχει μία βαλβίδα η οποία εμποδίζει την απώλεια του αέρα.
Ημιτόνιο
Στην ακαδημαϊκή δυτική-ευρωπαϊκή μουσική, το ημιτόνιο ορίζεται ως η μικρότερη απόσταση μεταξύ δύο νοτών. Υπάρχουν και μικρότερες αποστάσεις μεταξύ των νοτών, τα τεταρτημόρια.
Ιωνικός τρόπος
Ένας από τους μουσικούς τρόπους(βλέπε «Τρόποι»).
Καβαλάρης
Ο καβαλάρης εντοπίζεται στα έγχορδα όργανα και είναι το κομμάτι ξύλου στο οποίο στερεώνονται οι χορδές και μέσω αυτού μεταδίδονται οι δονήσεις στο ηχείο του οργάνου.
Στην ανώτερη επιφάνειά του καβαλάρη υπάρχουν ισάριθμες εγκοπές με τις χορδές που υπάρχουν στο εκάστοτε έγχορδο όργανο.
Στα έγχορδα που παίζονται με τη χρήση δοξαριού, ο καβαλάρης έχει καμπύλη, ώστε να επιτρέπεται στον εκτελεστή να παίζει κάθε μία χορδή ξεχωριστά, χωρίς να αγγίζει τις υπόλοιπες χορδές όταν εκείνος δεν το επιθυμεί.
Καλαμάκια λαούτου
Έχουν την ίδια λειτουργία με τους μπερντέδες του λαούτου. Τοποθετούνται πάνω στο καπάκι του λαούτου και φτιάχνονται από κοινό καλάμι ή πλαστικό.
Το μουσικό διάστημα που κάθε καλάμι απέχει από το αμέσως επόμενο και το αμέσως προηγούμενό του, είναι ένα ημιτόνιο, όπως ακριβώς ισχύει και για τους μπερντέδες.
Καπάκι
Η ξύλινη επιφάνεια ορισμένων οργάνων που τοποθετείται πάνω στη σκάφη.
Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι ίσιο και σε άλλες έχει μικρή κύρτωση.
Πάνω στο καπάκι ανοίγονται μία ή περισσότερες οπές , ανάλογα με το είδος του οργάνου και το μοτίβο κατασκευής που ακολουθείται από τον οργανοποιό.
Πάνω στο καπάκι τοποθετείται ο καβαλάρης, η χορδιέρα και το κατώτερο μέρος της ταστιέρας. Σε ορισμένα όργανα, όπως το βιολί, τοποθετείται και το υποσιάγωνο.
Καράβολας
Το ανώτερο τμήμα του λαούτου.
Ονομάζεται και κεφάλι, κοχλίας , ουρά, κεφαλάρι κ.α..
Είναι τοποθετημένος στην άκρη του «χεριού» (βλέπε «λαιμός») .
Στις οποίες που βρίσκονται στην επιφάνειά του είναι περασμένα τα «κλειδιά».
Κεφαλή
Το ανώτερο τμήμα της λύρας. Φτιάχνεται από μονοκόμματο ξύλο μαζί με την σκάφη και το χέρι.
Στην κεφαλή βρίσκονται τα , συνήθως ξύλινα, «κλειδιά».
Με τις προσθήκες που δέχθηκε η λύρα, η αρχική επίπεδη κεφαλή της αντικαταστάθηκε από την σπειροειδούς μορφής κεφαλή που εντοπίζεται και στο βιολί.
Κλειδιά
Ονομάζονται τα εξαρτήματα μέσω των οποίων κουρδίζονται οι χορδές των μουσικών οργάνων, τεντώνονται δηλαδή ή χαλαρώνουν μέχρι να μπορεί να παραχθεί το επιθυμητό τονικό ύψος από την δόνηση τους.
Τα κλειδιά είναι τοποθετημένα στο τμήμα της κεφαλής των έγχορδων μουσικών οργάνων και σε κάποιες περιπτώσεις, υπάρχουν πρόσθετα μικρότερα κλειδιά τα οποία είναι τοποθετημένα στον «χορδοστάτη».
Τα μικρότερα κλειδιά προσφέρουν μεγαλύτερη ακρίβεια στο κούρδισμα.
Στην κρητική λύρα, τα κλειδιά λέγονται και στριφτάρια και αρχικά ήταν κάθετα στην επιφάνεια της κεφαλής της.
Αργότερα αντικαταστάθηκαν με αυτά του μαντολίνου.
Στο λαούτο, τα κλειδιά λέγονται, επίσης, και στριφτάρια. Στις μέρες μας χρησιμοποιούνται κλειδιά τύπου μαντολίνου για το λαούτο όπως και για την λύρα.
Κολλάντζα
Ξύλινο τμήμα το οποίο τοποθετείται στο κατώτερο μέρος της σκάφης ορισμένων έγχορδων οργάνων και βοηθάει στο να συγκρατούνται οι ντούγιες.
Έχει την ίδια λειτουργία με τα πλαϊνά.
Η διαφορά μεταξύ τους είναι πως τα πλαϊνά τοποθετούνται στις ακριανές ντούγιες ενώ η κολλάτζα τοποθετείται στο κάτω μέρος της σκάφης, στο σημείο δηλαδή που οι ντούγιες σμίγουν ( ενώνονται).
Λαιμός/ Χέρι
Ονομάζεται και μπράτσο και βραχίονας.
Είναι το τμήμα, σε ορισμένα έγχορδα όργανα όπως το λαούτο και η λύρα, στο οποίο τοποθετείται η παλάμη του αριστερού (συνήθως) χεριού του εκτελεστή.
Ο εκτελεστής τοποθετεί το χέρι του κατάλληλα ώστε να επιτρέπει στα δάχτυλά του να αγγίζουν την ταστιέρα και να παίζουν εύκολα τις χορδές.
Στο ανώτερο σημείο του μπράτσου βρίσκεται η κεφαλή.
Το κατώτερο σημείο του μπράτσου συνδέεται με το ηχείο του οργάνου.
Μάστορης
Χρησιμοποιείται στο λαούτο.
Είναι διακριτικό που κολλιέται ανάμεσα στον τέταρτο και πέμπτο μπερντέ και λειτουργεί σαν σημείο αναφοράς για το κούρδισμα.
Πατώντας την κάθε χορδή στο σημείο που βρίσκεται ο μάστορης, παράγεται ο φθόγγος της διπλανής βαρύτερης χορδής, μία οχτάβα ψηλότερα. Μέσω της συνήχησης των χορδών ο εκτελεστής μπορεί να κουρδίζει όλες τις χορδές του λαούτου.
Μάτια
Ονομάζονται μάθια και μπούκες. Είναι οι δύο ημισφαιροειδείς οπές που ανοίγονται στο καπάκι της κρητικής λύρας.
Μείζονα κλίμακα (Major)
Μουσική κλίμακα που έχει την ακόλουθη διαδοχή διαστημάτων: Τ-Τ-Η-Τ-Τ-Τ-Η.
Όπου Τ= τόνος και Η = ημιτόνιο.
Μεσακή
Η μεσαία χορδή της κρητικής λύρας.
Μινόρε
Ένας από τους μουσικούς δρόμους(βλέπε «Τρόποι»).
Μπερντέδες (τάστα)
Τα σταθερά ή κινητά χωρίσματα που βρίσκονται στην επιφάνεια της ταστιέρας ορισμένων έγχορδων οργάνων και ορίζουν το σημείο που πρέπει να πατηθεί η χορδή από το δάχτυλο του εκτελεστή, ώστε να παραχθεί το επιθυμητό τονικό ύψος.
Κάθε μπερντές απέχει από τον αμέσως επόμενο και τον αμέσως προηγούμενό του, το διάστημα του ενός ημιτονίου.
Οι μπερντέδες του λαούτου είναι κινητοί και μπορούν να μετακινηθούν κατάλληλα ώστε να σχηματιστούν οι σωστές διαστηματικές σχέσεις μεταξύ τους. Το λαούτο έχει έντεκα μπερντέδες.
Νεύρο
Νεύρο ή καμάρι είναι η επιμήκης ράβδος η οποία είναι τοποθετημένη κατά μήκος του κεντρικού εσωτερικού τμήματος του καπακιού.
Ντούγα
Καμπυλωμένη ξύλινη λωρίδα.
Οι ντούγιες χρησιμοποιούνται για την κατασκευή της «σκάφης» ορισμένων έγχορδων οργάνων όπως είναι το λαούτο και το μπουζούκι.
Ουρά
Η ειδική προέκταση της λύρας η οποία βρίσκεται στο κατώτερο σημείο της σκάφης της.
Στη ουρά δένονταν οι χορδές της λύρας πριν ξεκινήσει να γίνεται χρήση του χορδοδέτη.
Πένα/πλήκτρο
Είναι το αντικείμενο που χρησιμοποιείται για το παίξιμο ορισμένων έγχορδων οργάνων όπως η κιθάρα, το λαούτο, το μπουζούκι.
Ο εκτελεστής χρησιμοποιεί την πένα για να κρούσει τις χορδές ώστε να δονηθούν κατάλληλα και να παραχθεί ήχος.
Το μέγεθος της πένας ποικίλει ανάλογα με το όργανο για το οποίο προορίζεται .
Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή της είναι συνήθως το πλαστικό, το μέταλλο και παλαιότερα το ξύλο ή οστά ζώων.
Πετσάκι
Τοποθετείται στη βάση του λαούτου, στο σημείο που ενώνεται το καπάκι με τη σκάφη.
Εμποδίζει τον ιδρώτα του εκτελεστή να φθείρει το καπάκι του λαούτου.
Πλάκα (1)
Λεπτή λουρίδα ξύλου (εβένου ή άλλου σκληρού ξύλου) που καλύπτει όλη την επιφάνεια του χεριού του λαούτου και έρχεται σε ευθεία με το καπάκι του.
Πλάκα (2)/τερσές
Τοποθετείται πάνω στο καπάκι του λαούτου, στο ύψος που οι χορδές κρούονται από την πένα.
Είναι λεπτό φύλλο από πλαστική ύλη ή ξύλο που εμποδίζει την φθορά του ξύλου του καπακιού από την πένα κατά την διάρκεια του παιξίματος.
Προσκέφαλο/άνω καβαλάρης
Είναι το αντικείμενο που κρατάει ίσιες τις χορδές και τις ανυψώνει λίγο ώστε να μην ακουμπούν στην ταστιέρα.
Τοποθετείται στο ανώτερο σημείο του μπράτσου (χέρι, λαιμός) όπου καταλήγει ο κοχλίας, πάνω στην επιφάνεια της ταστιέρας.
Είναι παράλληλο με τα τάστα (μπερντέδες). Χρησιμοποιείται σε διάφορα έγχορδα όργανα, όπως, το λαούτο , η λύρα, το βιολί κ.α..
Ροδάντζα (ροζέτα)
Η επιφάνεια που βρίσκεται στην κεντρική οπή, στο μέσο του καπακιού του λαούτου.
Σκάφη/Σκάφος
Μονοκόμματο τμήμα με τον λαιμό, την κεφαλή και την ουρά της λύρας.
Πάνω στη σκάφη τοποθετείται και κολλιέται το καπάκι.
Στο λαούτο, η σκάφη κατασκευάζεται από ντούγιες οι οποίες δένονται και κρατιούνται σταθερές με τη χρήση των πλαϊνών και της κολλάντζας. Η σκάφη του λαούτου είναι ξεχωριστό τμήμα του οργάνου από το χέρι του. Το χέρι του λαούτου τοποθετείται στην σκάφη μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής της.
Για την ασκομαντούρα, ο όρος “σκάφη” αναφέρεται στο μέρος του οργάνου μέσα στο οποίο τοποθετούνται οι δύο αυλοί (μαντούρες).
Στριφτάρια
Βλέπε «κλειδιά»
Συμπαθητική χορδή
Χορδή η οποία χρησιμοποιείται για την ενίσχυση του ήχου ενός έγχορδου οργάνου.
Δεν παίζεται άμεσα αλλά πάλλεται μέσω της δόνησης της θεμελιώδους χορδής.
Συνήθως είναι κουρδισμένη στην ίδια νότα με την βασική (θεμελιώδη, κύρια) χορδή ή μία οκτάβα χαμηλότερα.
Χρησιμοποιούνταν παλαιότερα στην κρητική λύρα, τοποθετημένη κάτω από κάθε μία από τις κύριες χορδές.
Συσκευή για την παραγωγή του ήχου. (ασκομαντούρα)
Πρόκειται για μια αυλακωτή βάση μέσα στην οποία είναι τοποθετημένοι δύο καλαμένιοι «αυλοί» με μονό επικρουστικό «γλωσσίδι» .
Η αυλακωτή βάση καταλήγει σε «χοάνη».
Είναι ανοιχτή στο εμπρόσθιο μέρος της, επιτρέποντας στον εκτελεστή να παίζει τους «αυλούς» που βρίσκονται στο εσωτερικό της. Η οπίσθια πλευρά της είναι κλειστή εκτός από το ανώτερο τμήμα της που, βρίσκεται μέσα στον «ασκό» και στο οποίο βρίσκονται τα γλωσσίδια των δύο αυλών.
Ταστιέρα/Γλώσσα
Το μέρος ορισμένων έγχορδων οργάνων που βρίσκεται στην περιοχή του βραχίονα , στην επιφάνεια που είναι περασμένες οι χορδές.
Πάνω στην ταστιέρα, ο εκτελεστής πατάει ή σπρώχνει, όπως στην κρητική λύρα, τις χορδές με τα δάχτυλά του, έτσι ώστε, όταν δονηθούν, να παράγουν ένα συγκεκριμένο τονικό ύψος.
Στη ταστιέρα βρίσκονται τα τάστα ορισμένων έγχορδων οργάνων.
Στα άταστα όργανα, στα όργανα δηλαδή που δεν έχουν τάστα, η περιοχή αυτή ονομάζεται επίσης ταστιέρα.
Τέταρτη αυξημένη
Μουσικό διάστημα που αποτελείται από τρεις τόνους (έξι ημιτόνια)..
Τέταρτη καθαρή
Μουσικό διάστημα που αποτελείται από δύο τόνους και ένα ημιτόνιο ( πέντε ημιτόνια).
Τόνος
Μουσικό διάστημα.
Ένας τόνος αποτελείται από δύο ημιτόνια.
Τρίλια (tr)
Μουσικός καλλωπισμός .
Γρήγορη εναλλαγή μεταξύ ενός φθόγγου και του αμέσως οξύτερού του, η οποία επαναλαμβάνεται για όσο ορίζεται από τις παραμέτρους του εκάστοτε σημείου ενός μουσικού κειμένου (π.χ. Σι-Ντο-Σι-Ντο).
Τρόποι
Μουσικές κλίμακες στις οποίες βασίζονται διάφορα ήδη μουσικής όπως είναι η Τζαζ και η Ελληνική μουσική, σύμφωνα με αυτές τις κλίμακες διαμορφώνονται τα διαστήματα μεταξύ των νοτών.
Οι τρόποι είναι οι Ιωνικός, Δωρικός, Φρυγικός, Λυδικός, Μιξολυδικός, Αιολικός και Λοκρικός.
Χοάνη
Ονομάζεται και καμπάνα.
Το κωνικό τμήμα στο οποία καταλήγει η αυλακωτή βάση μιας ασκομαντούρας.
Η χοάνη ή καμπάνα παρατηρείται σε διάφορα πνευστά όργανα όπως στη τρομπέτα, το κόρνο, το τρομπόνι κ.α..
Χορδή
Μέσο παραγωγής ήχου ορισμένων μουσικών οργάνων. Πρόκειται για σώμα σε μορφή νήματος, φτιαγμένο από έντερο ζώων ή μεταλλικό σύρμα.
Για την παραγωγή ήχου, οι χορδές δονούνται κυρίως με την χρήση δοξαριού, πλήκτρου και μέσω νυγμού.
Σήμερα χρησιμοποιούνται κυρίως οι μετάλλινες χορδές.
Σε ειδικές περιπτώσεις, όπως στην περίπτωση της ιστορικά τεκμηριωμένης μουσικής εκτέλεσης, χρησιμοποιούνται εντέρινες χορδές.
Υπάρχουν και οι νάιλον (nylon) και οι ατσάλινες χορδές που χρησιμοποιούνται στην κλασική και ηλεκτρική κιθάρα αντίστοιχα.
Για την παραγωγή ορισμένων ήχων της μοντέρνας μουσικής μπορεί να χρησιμοποιηθούν και άλλα μέσα δόνησης των χορδών εκτός των παραδοσιακών.
Χτένι(Χορδοστάτης/Χορδιέρα/Χορδοδέτης)
Το κατώτερο τμήμα ορισμένων έγχορδων μουσικών οργάνων από το οποίο περνάνε οι χαμηλότερες απολήξεις των χορδών.
Είναι τοποθετημένο χαμηλά στο κέντρο του καπακιού των οργάνων.
Διαθέτει ισάριθμες οπές με τις χορδές που διαθέτει το κάθε όργανο.
Σε ορισμένες περιπτώσεις οργάνων, όπως στο βιολί , στις χορδιέρες υπάρχουν μικρά κλειδιά τα οποία χρησιμοποιούνται για να γίνουν διορθώσεις μεγαλύτερης ακρίβειας στο κούρδισμα των χορδών, οι οποίες δεν μπορούν να επιτευχθούν χρησιμοποιώντας τα κλειδιά που βρίσκονται στην επιφάνεια της κεφαλής των οργάνων.
Ψυχή (στύλος, γάιδαρος)
Κομμάτι ξύλου σε μορφή στύλου που είναι τοποθετημένο στο εσωτερικό του ηχείου διάφορων έγχορδων οργάνων όπως το βιολί.
Η ψυχή συνδέει κάθετα το εσωτερικό του καπακιού με το εσωτερικό της σκάφης.
Στην κρητική λύρα, η άνω άκρη της ψυχής δεν εφάπτεται στο εσωτερικό του καπακιού αλλά στο πόδι της βάσης του καβαλάρη που βρίσκεται στην πλευρά της οξύτερης χορδής.
Η ψυχή υποβοηθάει το όργανο ώστε να αντέχει ο καβαλάρης στην πίεση των χορδών. Έτσι, οι δονήσεις των χορδών μεταδίδονται σε ολόκληρο το σώμα του οργάνου.
Βιβλιογραφικές πηγές:
Kennedy, Μ., 1989 , Glissando. Στο Τ. Καλογερόπουλος επιμ.& Μ. Φιλίππου μετ.& Η. Διαμαντούρου μετ.& Α. Παντέλους μετ. Το Μουσικό Λεξικό της Οξφόρδης, Αθήνα: ΓΙΑΛΛΕΛΗ, σ.114, (Τόμος Α΄), ( σ.τόμου 506)
Kennedy, Μ., 1989 , Άσκαυλοι . Στο Τ. Καλογερόπουλος επιμ.& Μ. Φιλίππου μετ.& Η. Διαμαντούρου μετ.& Α. Παντέλους μετ. Το Μουσικό Λεξικό της Οξφόρδης, Αθήνα: ΓΙΑΛΛΕΛΗ, σ 309, (Τόμος Α΄), ( σ.τόμου 506)
Kennedy, Μ., 1989 , Αυλός (Pipe) . Στο Τ. Καλογερόπουλος επιμ.& Μ. Φιλίππου μετ.& Η. Διαμαντούρου μετ.& Α. Παντέλους μετ. Το Μουσικό Λεξικό της Οξφόρδης, Αθήνα: ΓΙΑΛΛΕΛΗ, σ.313, (Τόμος Α΄), ( σ.τόμου 506)
Kennedy, Μ., 1989 , Γλωττίδα . Στο Τ. Καλογερόπουλος επιμ.& Μ. Φιλίππου μετ.& Η. Διαμαντούρου μετ.& Α. Παντέλους μετ. Το Μουσικό Λεξικό της Οξφόρδης, Αθήνα: ΓΙΑΛΛΕΛΗ, σ.422, (Τόμος Α΄), ( σ.τόμου 506)
Kennedy, Μ., 1989 , Δοξάρι. Στο Τ. Καλογερόπουλος επιμ.& Μ. Φιλίππου μετ.& Η. Διαμαντούρου μετ.& Α. Παντέλους μετ. Το Μουσικό Λεξικό της Οξφόρδης, Αθήνα: ΓΙΑΛΛΕΛΗ, σ.441, (Τόμος Α΄), ( σ.τόμου 506)
Kennedy, Μ., 1989 , Επιστόμιο . Στο Τ. Καλογερόπουλος επιμ.& Μ. Φιλίππου μετ.& Η. Διαμαντούρου μετ.& Α. Παντέλους μετ. Το Μουσικό Λεξικό της Οξφόρδης, Αθήνα: ΓΙΑΛΛΕΛΗ, σ. 468, (Τόμος Α΄), ( σ.τόμου 506)
Kennedy, Μ., 1989 , «Συμπαθητικές» Χορδές. Στο Τ. Καλογερόπουλος επιμ.& Μ. Φιλίππου μετ.& Η. Διαμαντούρου μετ.& Α. Παντέλους μετ. Το Μουσικό Λεξικό της Οξφόρδης, Αθήνα: ΓΙΑΛΛΕΛΗ, σ.1253, (Τόμος Γ΄), ( σ. τόμου 588 , λεξικό 1060-1444, λημματολόγιο 1445-τέλος)
Kennedy, Μ., 1989 , Τάστα. Στο Τ. Καλογερόπουλος επιμ.& Μ. Φιλίππου μετ.& Η. Διαμαντούρου μετ.& Α. Παντέλους μετ. Το Μουσικό Λεξικό της Οξφόρδης, Αθήνα: ΓΙΑΛΛΕΛΗ, σ.1270, (Τόμος Γ΄), ( σ. τόμου 588 , λεξικό 1060-1444, λημματολόγιο 1445-τέλος)
Kennedy, Μ., 1989 , Τρίλος ή Τρίλια. Στο Τ. Καλογερόπουλος επιμ.& Μ. Φιλίππου μετ.& Η. Διαμαντούρου μετ.& Α. Παντέλους μετ. Το Μουσικό Λεξικό της Οξφόρδης, Αθήνα: ΓΙΑΛΛΕΛΗ, σ.1309, (Τόμος Γ΄), ( σ. τόμου 588 , λεξικό 1060-1444, λημματολόγιο 1445-τέλος)
Kennedy, Μ., 1989 , Χορδή. Στο Τ. Καλογερόπουλος επιμ.& Μ. Φιλίππου μετ.& Η. Διαμαντούρου μετ.& Α. Παντέλους μετ. Το Μουσικό Λεξικό της Οξφόρδης, Αθήνα: ΓΙΑΛΛΕΛΗ, σ.1429, (Τόμος Γ΄), ( σ. τόμου 588 , λεξικό 1060-1444, λημματολόγιο 1445-τέλος)
Kennedy, Μ., 1989 , Ψυχή. Στο Τ. Καλογερόπουλος επιμ.& Μ. Φιλίππου μετ.& Η. Διαμαντούρου μετ.& Α. Παντέλους μετ. Το Μουσικό Λεξικό της Οξφόρδης, Αθήνα: ΓΙΑΛΛΕΛΗ, σ.1441, (Τόμος Γ΄), ( σ. τόμου 588 , λεξικό 1060-1444, λημματολόγιο 1445-τέλος)
Kithara.gr. Δρόμοι και Τρόποι – Μια συγκεντρωτική παρουσίαση. https://wiki.kithara.gr/%CE%94%CF%81%CF%8C%CE%BC%CE%BF%CE%B9_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%A4%CF%81%CF%8C%CF%80%CE%BF%CE%B9_-_%CE%9C%CE%B9%CE%B1_%CF%83%CF%85%CE%B3%CE%BA%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%81%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%AF%CE%B1%CF%83%CE%B7 . (ημερομηνία προσπέλασης 18/7/2022)
WaybackMachine.2018.Διαθέσιμο στο: https://web.archive.org/web/20120127043732/http://www.m3.tuc.gr/ANAGNWSTHRIO/CNC/SHMEIWSEIS/3-2-CUT.pdf (ημερομηνία προσπέλασης 19/7/2022)
Αναργύρου Γ., 2000, Ακουστική μελέτη λύρας με «συμπαθητικές» χορδές,[online]. Ρέθυμνο: Τμήμα Μουσικής Τεχνολογίας και Ακουστικής-Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο. Διαθέσιμο στο: https://apothesis.lib.hmu.gr/bitstream/handle/20.500.12688/9733/AnargyrouGeorgia2020.pdf?sequence=1&isAllowed=y . (ημερομηνία προσπέλασης 17/7/2022)
Ανωγειανάκης Φ., 1991, Η Λύρα. Στο Μ.Α. Γαβρίλη επιμ.& Τ.Κατσουλίδης. Ελληνικά Λαϊκά Μουσικά Όργανα ,Αθήνα :ΜΕΛΙΣΣΑ , σ.256-271, (Β΄έκδοση), (σ. τόμου 404)
Ανωγειανάκης Φ., 1991, Η Τσαμπούνα. Στο Μ.Α. Γαβρίλη επιμ.& Τ.Κατσουλίδης. Ελληνικά Λαϊκά Μουσικά Όργανα ,Αθήνα :ΜΕΛΙΣΣΑ , σ.167-198, (Β΄έκδοση), (σ. τόμου 404)
Ανωγειανάκης Φ., 1991, Το Λαγούτο. Στο Μ.Α. Γαβρίλη επιμ.& Τ.Κατσουλίδης. Ελληνικά Λαϊκά Μουσικά Όργανα ,Αθήνα :ΜΕΛΙΣΣΑ , σ.210-254, (Β΄έκδοση), (σ. τόμου 404)
Κουτελιδάκης Κ. 2013 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΦΑΣΜΑΤΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΚΠΕΜΠΟΜΕΝΟΥ ΗΧΟΥ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΛΥΡΑΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ. (Πτυχιακή εργασία), (σελ 10-12). Ανακτήθηκε από https://apothesis.lib.hmu.gr/bitstream/handle/20.500.12688/2423/KoutelidakisKonstantinos2013.pdf?sequence=1&isAllowed=y (ημερ. προσπ. 6/9/2022)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΙ. ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΑΣ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ [online]. Διαθέσιμο στο: https://eclass.teiwm.gr/modules/document/file.php/BSMM212/%CE%A3%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%B9%CF%8E%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82%20%CE%9C%CE%B7%CF%87%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CF%8C%20%CE%95%CF%81%CE%B3%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B9%CE%BF%20%CE%99%CE%99%20.pdf (ημερ. προσπ 19/7/2022)
David Hiley, Accidental. Accidental.(Oxford Music Online 2001), Διαθέσιμο στο: https://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/display/10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000000103?rskey=Q2xlgd&result=2
Werner Bachmann, Robert E. Seletsky, David D. Boyden, Jaak Liivoja-Lorius, Peter Walls ,Peter Cooke. Bow (Fr. archet; Ger. Streichbogen; It. Arco. ( Oxford Music Online 2001), Διαθέσιμο στο: https://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/display/10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000003753?rskey=O0KxVz&result=1
David D. Boyden revised by Robin Stowell.Glissando. (Oxford Music Online 2001), Διαθέσιμο στο: https://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/display/10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000011282?rskey=2QNXuJ&result=1
*Πληροφορίες από συνεντεύξεις κατά τη διάρκεια των επιτόπιων ερευνών.