Οι Κασέλες

Γενικά χαρακτηριστικά

Η κασέλα είναι το κατ’ εξοχήν αποθηκευτικό έπιπλο πολυτελείας, από σκληρό ξύλο καρυδιάς, ασφεντάμου κ.α. διακοσμημένο στην όψη του και σπανιότερα στα πλαϊνά. Στηρίζεται σε δυο στενόμακρα ακρινά πόδια και το καπάκι είναι πάντα ισόπεδο. Οι κρητικές οικιακές κασέλες διαφέρουν εντελώς από τις ταξιδιωτικές που είναι πολύ μικρότερες και συνήθως με κυρτό καπάκι. Χρησιμοποιείται για τη φύλαξη των υφασμάτων και των ενδυμάτων καθώς και πολύτιμων αντικειμένων και για τον λόγο αυτό ενισχύεται με κλειδαριά. Η κασέλα τοποθετείται σε δωμάτιο του ορόφου, όταν αυτός υπάρχει και στις ισόγειες οικίες σε κάποιο απόμερο σημείο. Εκτός από αποθηκευτικό έπιπλο χρησιμοποιείται στις πολύτεκνες οικογένειες για κρεβάτι μικρών παιδιών, που οργανώνουν οι μητέρες πάνω στο καπάκι.

Οι διαστάσεις της κασέλας είναι αρκετά σταθερές και κυμαίνονται:

* Μήκος 150-170 εκατοστά

* Πλάτος 55-60 εκατοστά

* Ύψος 50-60 εκατοστά

Στο δεξί και αριστερό πλευρό υπάρχουν μεταλλικές λαβές που χρησιμοποιούνται μόνο όταν η κασέλα είναι άδεια. Στην Κρήτη συναντάμε κασέλες εγχώριας παραγωγής και αρκετές εισαγόμενες από άλλες περιοχές, κυρίως νησιωτικές.

Η Χαρακτή Κασέλα

Οι ευρύτερα διαδεδομένες κασέλες κρητικής παραγωγής είναι κατασκευασμένες από σκληρή ξυλεία καρυδιάς, μουριάς κλπ. Η μακροβιότητά τους είναι βεβαίως πολύ μεγαλύτερη από την προηγούμενη κατηγορία. Το χάραγμα με κάποιο εργαλείο όπως το σκαρπέλο γίνεται σχετικά επιφανειακά. Τα πόδια σπάνια διασώζονται, γιατί μέσα στην πολύχρονη ύπαρξη της κασέλας φθείρονται και δεν αντικαθιστώνται.

Ο διάκοσμος καλύπτει όλη την πρόσοψη και είναι μιας υποτυπώδους τεχνοτροπίας. Τα διακοσμητικά θέματα απεικονίζουν το κυπαρίσσι, τον εξάσκελο ρόδακα, ρόμβους, τρίγωνα ή κυματισμούς που πλαισιώνουν τα κεντρικά θέματα. Συναντώνται επίσης παραστατικά θέματα όπως λουλούδια, γλάστρες με ανθισμένα φυτά, μεταλλικά δοχεία αραβικής τεχνοτροπίας (τσαγιέρες ή καφετιέρες). Η τεχνοτροπία του διακόσμου και τα περισσότερα θυμίζουν πρότυπα της μέσης βενετοκρατίας: 14ου – 15ου αιώνα.

Οι Ξυλόγλυπτες Κασέλες

Συναντώνται σπανίως στην κρητική ύπαιθρο. Το ιστορικό Μουσείο Κρήτης στο Ηράκλειο δημιούργησε μια αξιόλογη συλλογή πολύ παλαιών κασελών το πρώτο ήμισυ της δεκαετίας του 60, όταν ακόμα οι παλαιοπώλες δεν είχαν λεηλατήσει το νησί. Οι κασέλες αυτές είναι εισαγμένες από άλλες περιοχές της Ελλάδας, γνωστές για την ξυλογλυπτική τους. Προέρχονται από τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά της Σκύρου και της Μυτιλήνης.

Ο διάκοσμος είναι ελαφρά ανάγλυφος και πάντα σε συμμετρική διάταξη. Τα θέματα είναι πολλά με υπεροχή στα φυτικά. Ακολουθούν τα ζωικά με παράσταση δικέφαλου Αετού, Ιβιδος και άλλων πτηνών καθώς και αλόγου, αίγαγρου. Σε μια περίπτωση εικονίζεται κάποιο μεγάλο κτίριο που θυμίζει παρόμοια παράσταση σε προϊστορικές μινωικές τοιχογραφίες ή σε πήλινα ανάγλυφα ή χαρακτά αντικείμενα.

Μεταλλικός διάκοσμος

Στην συλλογή του Ιστορικού Μουσείου πάντα υπάρχουν δύο ιδιόρρυθμες κασέλες, διακοσμημένες με μεταλλικά ελάσματα και ημισφαιρικές λεπτές κεφαλές καρφιών. Στη θέση της κλειδαριάς το μεταλλικό έλασμα έχει τη μορφή χταποδιού.

Εσωτερικός χρωματιστός διάκοσμος

Μια από τις δυο κασέλες έχει ζωγραφισμένο στο καπάκι φυτικό διάκοσμο. Η διακόσμηση με ζωγραφισμένα θέματα όπως καράβια, φυτά κ.α. είναι πολύ διαδεδομένη στις ελληνικές κασέλες του 19ου αιώνα.