Μεταλλικά

Μεταλλικά Αντικείμενα στην Αρχιτεκτονική

Κατασκευή Σφυρήλατου Αντικειμένου

ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΤΡΟΠΟ

Για την περιγραφή της διαδικασίας κατασκευής ενός σφυρήλατου αντικειμένου σ’ όλα τα στάδια επεξεργασίας του, επιλέχτηκε το κερκέλι διότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί εξίσου στα παλαιά και στα καινούργια κτήρια.

Πρώτα γίνεται η μελέτη της όλης σύνθεσης από τον χαλκιά. Γι’ αυτό το σκοπό λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες που θα καλύψει το ζητούμενο αντικείμενο π.χ. λαβή ή λαβή και κρούση, όπως επίσης το μέγεθος της πόρτας., η χρήση της (πόρτα κυρίας εισόδου ή βοηθητική) κλπ.

Κατ’ αρχήν κατασκευάζονται χωριστά τα επί μέρους εξαρτήματα από τα οποία αποτελείται το κερκέλι. Αυτά είναι η ροζέτα, ο κρίκος και η ρίζα του. Κατόπιν συναρμολογούνται.

ΡΟΖΕΤΑ Ή ΡΟΔΕΛΑ

1. Χαράσσεται το κυκλικό της σχήμα με το διαβήτη σε μεταλλική πλάκα πάχους ανάλογου με το μέγεθός της (συνήθως 1 χιλ.). συγχρόνως σχεδιάζονται και όλοι οι απαραίτητοι άξονες στους οποίους θα βασιστεί ο χαλκιάς για να επεξεργαστεί το σχέδιό της. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται «κουμπάρισμα» της ροζέτας.

2. Κατόπιν γίνεται το «ψαλίδισμά» της. Κόβεται δηλαδή, η περίμετρος του κύκλου με το ψαλίδι, ώστε η ροζέτα να αποκοπεί από τη μεταλλική πλάκα.

3. Αμέσως μετά η περίμετρός της «λιμάρεται» με προσοχή βάσει του προμελετημένου σχεδίου, ώστε να δημιουργηθεί τελείωμα που θυμίζει σχήμα μαργαρίτας. Για την εργασία αυτή απαραίτητη είναι η λίμα.

4. Στη συνέχεια ανοίγονται στην επιφάνεια της ροζέτας τα σχήματα που προβλέπονται από το σχέδιο. Αυτό γίνεται με εργαλείο που ονομάζεται ζουμπάς. Το εργαλείο αυτό κατασκευάζεται απ’ τον χαλκιά. Το αποτύπωμά του έχει οποιοδήποτε σχήμα και μέγεθος που θα δοθεί απ’ αυτόν ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν κάθε φορά για διαφορετικά σχέδια. Η περίμετρος του αποτυπώματός του είναι κοφτερή και με την άσκηση δύναμης επάνω του αφαιρεί αντίστοιχο με το σχήμα του τμήμα της μεταλλικής πλάκας.

Για να διευκολυνθεί αυτή η διαδικασία και να μην καταστρέφεται το κοφτερό εργαλείο, προβλέπεται μεταλλική πλάκα (καλούπι) με αντίστοιχη σε σχήμα εσοχή με την εξοχή του «ζουμπά». Επάνω της δε τοποθετείται το τμήμα της ροζέτας που πρόκειται να αφαιρεθεί. Τα πιο συνηθισμένα «ζουμπαδάκια» που βρίσκονται στα εργαστήρια των χαλκιάδων έχουν σαν αποτύπωμα το σχήμα του κύκλου, το σχήμα της κλειδαρότρυπας, το σχήμα νυχιάς κλπ.

Συχνά το σχέδιο της ροζέτας συμπληρώνεται με μικρές εσοχές (πονταρισιές) που γίνονται κτυπώντας ελαφρά με το σφυρί μυτερό εργαλείο ονομαζόμενο «πόντα».

5. Όταν ολοκληρωθεί το σχέδιο της ροζέτας, την κτυπά ο χαλκιάς με «μπαλόσφυρο» πάνω στο αμόνι ώστε να αποκτήσει σχήμα ελαφρώς σφαιρικό. Έτσι ολοκληρώνονται οι εργασίες για την κατασκευή της.

ΚΡΙΚΟΣ

1. Κόβεται το απαιτούμενο μήκος μεταλλικής ράβδου τετραγωνικής διατομής, κατάλληλης για την κατασκευή του κρίκου.

2. Κατόπιν γυρίζεται η ράβδος πάνω σε ειδικό κυκλικό εργαλείο ονομαζόμενο «ροδέλα» ώστε να πάρει το απαιτού μενο κυκλικό σχήμα.

3. Για να συγκολληθεί η περίμετρος του κύκλου, πυρώνονται οι άκρες του και σφυροκοπούνται. Αυτό γίνεται με προσοχή ώστε να μην αλλάξει η διατομή της ράβδου. Η διαδικασία αύτη ονομάζεται «μάτιση».

4. Κατόπιν ο χαλκιάς επεξεργάζεται την επιφάνεια του κρίκου με κοπίδι, χαράσσοντας ευθύγραμμα σχήματα, τα οποία συμπληρώνει με πονταρισιές από μυτερό εργαλείο ονομαζόμενο «πόντα». Μ’ αυτό τον τρόπο συμπληρώνεται η διαδικασία κατασκευής του κρίκου.

ΡΙΖΑ

1. Διαλέγεται κατ’ αρχήν η κατάλληλη για την περίπτωση μεταλλική ράβδος τετραγωνικής διατομής, η οποία και κόβεται στο ζητούμενο μήκος. Το κόψιμο γίνεται σφυροκοπώντας την με το κοπίδι, αφού τοποθετηθεί στην ειδική θήκη που έχει γι’ αυτόν το σκοπό το αμόνι (ώστε να μην καταστρέφεται το κοπίδι).

2. Κατόπιν πυρακτώνουμε τη ράβδο στη φωτιά και σφυρηλατώντας κάθε άκρη της χωριστά, δίνουμε το επιθυμητό σχήμα (μυτερό ώστε να καρφώνεται στο ξύλο). Η ράβδος πυρακτώνεται κάθε φορά στο σημείο ακριβώς, και μόνο σε αυτό, που χρειάζεται διαμόρφωση.

3. Για να σχηματιστεί ο χαλκάς της ρίζας, πυρώνεται το μέσον της ράβδου και σφυρηλατείται ώστε να πλατυνθεί. Κατόπιν το πεπλατυσμένο τμήμα το επεξεργάζεται ο τεχνίτης χαράσσοντας ευθύγραμμα σχήματα με το κοπίδι και πονταρισιές με την πόντα.

4. Αφού γίνει αυτό «ζουμπέρνεται» (γυρίζεται) το πεπλατυσμένο τμήμα της ράβδου, ώστε ο χαλκάς να πάρει στρογγυλό σχήμα και οι δύο άκρες της ρίζας να βρεθούν παράλληλες και εφαπτόμενες μεταξύ τους. Τώρα η ρίζα είναι έτοιμη και μπορεί να στερεώσει το κερκέλι και να υποβαστάξει τον κρίκο.

Όταν όλα τα εξαρτήματα, τα οποία αποτελούν το κερκέλι, συναρμολογηθούν, γίνεται η «βαφή» του. Βαφή ονομάζεται η διαδικασία κατά την οποία το κερκέλι πυρώνεται και κατόπιν περιχύνεται με ελαιόλαδο. Αυτό έχει σκοπό να εξασφαλίσει το κερκέλι από τη διάβρωση της σκουριάς. Τώρα είναι έτοιμο να τοποθετηθεί στην πόρτα.