Ήθη και Έθιμα

Τα ήθη και έθιμα μιας ομογενούς κοινωνικής ομάδας, είτε αυτή είναι μικρή φυλή είτε εθνότητα ή ολόκληρο έθνος, αντικατοπτρίζουν τον βαθμό κοινωνικής ανάπτυξης αυτής της ομάδας.

Η κρητική παραδοσιακή κοινωνία της υπαίθρου είναι από τις πιο ισορροπημένες, όχι μόνο στον Ελλαδικό χώρο αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Για το λόγο αυτό οι εθιμοτυπικές, πάσης φύσης εκφράσεις που ανάγονται σε πανάρχαιους χρόνους, σαν συμβολικές αντιδράσεις για το ‘’καλό’’ και έναντι του ‘’κακού’’, μιας εξαιρετικά ακόμα αδύναμης ανθρωπότητας, στην Κρήτη είναι περιορισμένες.

Τα ‘’οικιακά’’ έθιμα όπως ξεβάσκαμα, ξόρκια, λιβανίσματα και πολλές άλλες μικροπαρεμβάσεις προς το καλό έναντι του κακού, έχουν πολύ ήπια μορφή. Συχνά άλλωστε ζητείται η παρέμβαση της Χριστιανικής θρησκείας, που από τον κρητικό κλήρο δίνεται με λιτότητα και αυτοσυγκράτηση.

Συνοψίζοντας έναν εθνογραφικό τομέα, όπου εκθεσιακά έχει λίγα υλιστικά τεκμήρια να προβάλλει, παρατηρούμε ότι η πλειοψηφία των εθίμων στην Κρήτη είναι γιορταστικά, εύθυμα και γενικότερα με μια γοητευτική και αισιόδοξη αντιμετώπιση της ζωής.

ΕΘΙΜΟΤΥΠΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ

ΤΑ ΠΑΝΕΡΙΑ

Είναι ανοιχτά μεγάλα καλάθια, πλεγμένα μόνο από γυναίκες με στάχυα σίτου ή κριθαριού, που διακοσμούνται από πλεκτά επίσης σχέδια του ίδιου χρωματισμένου υλικού. Χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τη μεταφορά πολύτιμων προσφορών, όπως η προίκα της νύφης, δώρα στην εκκλησία ή σε κουμπάρους κ.α. Εικονίζονται μινωικές τοιχογραφίες με την ίδια χρήση.

Η ΣΤΑΜΝΑ ΤΟΥ ΚΛΕΙΔΩΝΑ

Είναι μια μαντική διαδικασία τον μήνα Ιούνιο, για τους εφήβους των δύο φύλων. Αγόρια και κορίτσια συγκεντρώνονται σε κάποιο από τα πηγάδια του χωριού και κρυφά χαράζουν στο φλοιό φρούτων το όνομα του συντρόφου που ποθούν. Τα φρούτα ρίχνονται σε μια στάμνα που δένεται και κατεβάζεται στο πηγάδι όπου θα μείνει όλη νύχτα στο ‘’αμίλητο νερό’’. Την επομένη, η παρέα συγκεντρώνεται πάλι και διαβάζονται ένα ένα τα χαραγμένα ονόματα στα φρούτα. Επειδή στην παρέα γνωρίζουν περίπου ποιοι είναι κρυφοερωτευμένοι, οι πιο επιτήδειοι επιδίδονται σε αυτοσχέδια τραγουδιστά… δίστιχα, ειρωνικά και ρομαντικά σε ότι αφορά το υποτιθέμενο ζευγάρι χωρίς όμως να αναφέρεται ποτέ το όνομα της κοπέλας ή του αγοριού, μέσα σε μια ατμόσφαιρα γέλιων, πειραγμάτων και υπονοούμενων.

ΤΑ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΑ

Το καρναβάλι γιορτάζεται στην αυστηρά εθιμοτυπική Κρήτη όπως σε όλες τις χώρες που διατηρούν το πανάρχαιο αυτό συνήθειο της μεταμφίεσης που επιτρέπει τη δημόσια προβολή των σεξουαλικών απωθημένων σε υπερβολική και ειρωνική μορφή. Απολύτως όλα τα χωριά της Κρήτης συμμετέχουν στο καρναβάλι με αυθόρμητες μεταμφιέσεις και επισκέψεις σε σπίτια , που είναι αναγκασμένα να τους δεχτούν. Οι μασκαρεμένοι δεν μιλούν για να μην αναγνωριστεί η φωνή τους και κάνουν διάφορες πρόστυχες παντομίμες χωρίς ποτέ όμως να πειράξουν τους οικοδεσπότες. Απαιτούν βέβαια μεζέδες, γλυκά και κρασί με χειρονομίες και μουγκρίσματα. Εκτός από το ‘’οικιακό’’ καρναβάλι υπάρχει βέβαια και το συλλογικό του οικισμού όπου συμμετέχουν, όλοι οι κάτοικοι και που σε πολλές περιπτώσεις διέπεται από μια τελετουργία, μοναδική στην Κρήτη, η προέλευση της οποίας δεν μπόρεσε να ανιχνευτεί έως σήμερα. Εμφανίζονται επίσης καινοτομίες στη σύνθεση και στη ροή του καρναβαλιού, εφήμερης όμως διάρκειας.

ΟΙ ΚΤΕΝΟΘΗΚΕΣ

Οι γυναίκες κατασκευάζουν με χαρτόνι, χρωματιστά υφάσματα και νήματα, διακοσμημένες θήκες για χτένες και βούρτσες μαλλιών, που κρεμούν στον τοίχο. Σε άλλες περιπτώσεις περιλαμβάνουν και ένα μικρό καθρέπτη και στο ύφασμα κεντούν τη λέξη ‘’καλημέρα’’.

ΟΙ ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Με την ίδια τεχνική δημιουργούν πλαίσια στα οποία τοποθετούνται αναμνηστικές οικογενειακές φωτογραφίες με θέμα τον άνδρα στο στρατό, τους νεόνυμφους, ζευγάρια σε μεγάλη ηλικία. Ιδιαίτερα περιποιημένα είναι τα πλαίσια των θανόντων σε πόλεμο. Οι φωτογραφίες παιδιών είναι σπάνιες.

Η ΔΕΞΙΟΤΕΧΝΙΑ ΣΤΗ ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ ΜΕ ΡΑΠΤΙΚΗ

Γυναίκες που έχουν καλλιτεχνικές ιδιότητες ράβουν με λεπτή κλωστή και πολύ προσοχή, κομμάτια από κουκούλια μεταξιού που έχουν κόψει καταλλήλως, σε ένα μεγάλο μαύρο ή πράσινο βελούδινο ύφασμα που χρησιμεύει για φόντο. Χρησιμοποιούν επίσης χρωματιστά νήματα με στόχο να σχεδιάσουν φυτικές συνθέσεις όπως μπουκέτα, γλάστρες με ανθισμένα φυτά κ.α. Τα έργα αυτά δημιουργούνται για τον καλλωπισμό του σπιτιού, μπαίνουν σε κορνίζες με υαλοπίνακα και κρέμονται στον τοίχο. Αντικαθιστούν τους ζωγραφικούς πίνακες μιας και στην κρητική ύπαιθρο δεν υπήρξε ποτέ κοσμική ζωγραφική.